Deprem felaketlerinin ardından şehirleşme politikalarını ve imar düzenlemelerini yeniden gözden geçirme çağrısında bulunan Şehir Plancısı Bayram Vardar, Türkiye Düşünce Kulübü’nde yaptığı konuşmada, bu konudaki tecrübelerini aktardı. Vardar, şehirleşme ve imar düzenlemelerindeki eksikliklerin, kentlerin hem güvenlik hem de yaşanabilirlik açısından ciddi riskler barındırdığını belirtti. Özellikle 2018 yılında yürürlüğe giren İmar Barışı düzenlemesinin, doğa ve bilimsel kurallara aykırı yapılaşmayı meşrulaştırarak şehirlerin geleceğini tehdit ettiğini ifade etti.
“Doğa ve Fen Kuralları Bizi Sürekli Uyarıyor”
Vardar, 1984 yılındaki imar affından sonra 1999 Marmara ve 2011 Van depremlerinin yarattığı yıkımı hatırlatarak, 2018 yılında çıkarılan İmar Barışı düzenlemesinin bu uyarılara rağmen yanlış yapılaşmayı yasallaştırmaya çalıştığını söyledi. “Tabiat kurallarına meydan okuyarak şehirlerimizin harap edilmesini bir kez daha kanunlaştırdık. Ancak doğa bize bu coğrafyada hep gerçeği hatırlatmaya devam etti. Şehirlerimizin en önemli meselesi, mevcut yapı stokunun yenilenmesi ve deprem riskine duyarsız kentlerimizin güvenli hale getirilmesi olmalıdır. Konforsuzluk bir şekilde görmezden gelinebilir ama deprem bizi görmezden gelmeyecek; bu kaçınılmaz” dedi.
“İmar ve Planlama Rant Aracı Olamaz”
İmar ve planlama süreçlerinin rant aracı olarak kullanılmaması gerektiğini vurgulayan Vardar, bu süreçlerde mevzuata aykırı davranışların “şehre karşı işlenen suçlar” olarak değerlendirilmesi gerektiğini söyledi. Bu tür suçların, şehirlerin fiziksel, sosyal ve çevresel yapısını bozarak yaşam kalitesini düşürdüğünü dile getiren Vardar, Türk Ceza Kanunu’nda bu alandaki suçları kapsayan maddelerin genişletilmesi gerektiğini savundu. “İmar kirliliğine neden olma yalnızca 184. madde ile sınırlı kalmamalı; şehirlerin sürdürülebilirliğini tehlikeye atan tüm faaliyetler ceza hukukuna dahil edilmelidir” ifadelerini kullandı.
Sanayi ve Göç Politikalarına Eleştiri
Sanayi ve kentleşme politikalarının dengesizliğine dikkat çeken Vardar, Bursa örneği üzerinden eleştirilerde bulundu. “Bir şehirde 24 organize sanayi bölgesi ve 4 büyük otomobil fabrikası bir arada bulunuyorsa, bu plansızlığın bir sonucudur. Sanayi, yoğun göç hareketlerini tetikleyen bir faktör olduğu için, Almanya’da olduğu gibi ulusal düzeyde dengeli bir şekilde dağıtılmalıdır. Deprem fay hatlarının bulunduğu alanlarda sanayi ve istihdam merkezlerini toplamak, sadece ekonomik değil, aynı zamanda beka sorunu yaratır” dedi.
Planlama ve Hukuki Düzenlemeler
Vardar, imar ve planlama konularında çok başlılığın ve disiplin eksikliğinin sürdüğünü belirterek, bu süreçlerin ya tamamen yerel yönetimlere ya da merkezi idareye devredilmesi gerektiğini söyledi. Ayrıca, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın havza bazlı stratejik planlar oluşturması gerektiğini ifade etti. “Yerel hedeflerle sınırlı kalan şehirler plansızlığa mahkûm olur. Bu nedenle, ülke genelinde dengeli bir şehirleşme ve sanayileşme stratejisi belirlenmesi hayati önem taşır” diye ekledi.